Vercihan Ziflioğlu
İSTANBUL – İstanbul’daki Rum toplumu gibi onların okulları da var olma mücadelesi veriyor. Geçmişte olduğu gibi öğrenciler yalnızca Rum değil, azınlık okullarının prosedürü örgün eğitim kurumlarından oldukça farklı.
Çocuklarını devlet okullarına göndermek istemedikleri için dava açan Türk ebeveynler, geçmişte Rum kökenli olduklarını iddia edenler, Rum Ortodoks olarak kayıtlı Arap Hıristiyanlar ve İstanbul’da yaşayan batılı aileler çocuklarını Rum azınlığa gönderiyor. okullar. Doğal olarak ‘karma’ evliliklerden doğanlar da var. Ancak geçmişte azınlık okullarına yalnızca ebeveynleri Rum Ortodoks olan öğrenciler kabul ediliyordu.
Birkaç yıl önce AK Parti hükümetinin “açılış politikaları” döneminde sıklıkla gündeme getirilen Heybeliada Ruhban Okulu halen kapalı ve akıbeti bilinmiyor.
Andonis Parizyanos ile Rum toplumunun mevcut durumunu konuştuk. Parizyanos kıdemli bir eğitimcidir. Aynı zamanda Yunan Vakıflarını tek çatı altında toplayan Yunan Vakıflar Birliği’nin (RUMVADER) başkanlığını da uzun süre yaptı. Toplumun sorunlarıyla aktif olarak ilgileniyor.
İstanbul’daki Rum toplumunun geleceği konusunda ‘iyimser olmadığını’ belirten Parizyanos, dolaylı olarak eski cumhurbaşkanı Süleyman Demirel’in Heybeliada Ruhban Okulu’nun henüz açılmadığına ilişkin sözlerine atıfta bulunarak, şunları söyledi: “Devlet isterse” , olabilir. Bu da açılmasının istenmediği anlamına geliyor.”
Çocuklarını Rum Okullarına göndermek için dava açanlara ilişkin Parizyanos, şu yorumu yaptı: “Davayı kazanıp belge getirenlere ‘Çocuklarınızı okullarımıza yazdıramazsınız’ deme yasal hakkımız yok. ..”
Örgün eğitim kurumları ile azınlık okullarının işleyişi arasında farklılıklar bulunmaktadır. Geçmişte Yunan Azınlık Okullarına öğrenci kabul koşulları nelerdi?
Eskiden İstanbullu Rum aileler çocuklarını Rum okullarına gönderirdi. Basitçe ifade etmek gerekirse şunu söyleyebiliriz. Medeni Kanun babayı ‘ailenin reisi’ olarak görüyordu. Bu nedenle kayıt için babanın Rum olması gerekiyordu. Medeni hukuk değiştiğinde Ortodoks mezhebine mensup Rumlar, anne-baba fark etmeksizin çocuklarını okullarımıza kaydettirebiliyorlardı.
Bir zamanlar binlerce Rum çocuğunun eğitim gördüğü tarihi okul binalarınız artık neredeyse boş. Bu durumun nedenlerini açıklayabilir misiniz? Şu anda kaç okulunuz eğitim-öğretime açık?
62 okuldan geriye üç okulumuz kaldı. Şimdilik Beyoğlu’ndaki Zapyon ve Zoğrafyon’da, Büyükada’daki okulumuzda eğitimimize devam ediyoruz. Öğrenci sayısının az olması nedeniyle bu okulların tek çatı altında toplanması fikri sıklıkla gündeme geliyor.
6-7 Eylül olaylarına kadar İstanbul’da 120 bin Rum vardı. Bugün nüfusumuz resmi olarak 2 bin kişi olarak kayıtlı. Sanılanın aksine ilk toplumsal kırılma noktamız 1955 olaylarından ziyade 1964’teki zorunlu göç oldu. Kıbrıs meselesi gerekçe gösterilerek Türkiye’de yaşayan Yunan pasaportlu Rumların sınır dışı edilmesine karar verildi. İnönü iktidardaydı ve Yunanistan sınırında gerginlikler yaşanıyordu. Bu nedenle Atatürk ile Venizelos arasında 1930 yılında imzalanan ‘İkamet Anlaşması’ yenilenmedi. On binlerce insan bir anda göç etmek zorunda kaldı. Doğal olarak okullarımız öğrencisiz kaldı.
‘ARAP HIRİSTİYANLARIN SORUNU’
Sonrasında okullarınızın kaderi daha da karmaşık hale geliyor. Rum öğrencilerin yerini büyük ölçüde Antakyalı Arap Hıristiyanlar alıyor. Okullarınız aslında ‘Rum Azınlık Okulları’ olarak adlandırılsa da aslında deyim yerindeyse hızla değişiyorlar. Bu konu hakkında neler söylemek istersiniz?
Evet bu konu çok önemli. Türkiye, Suriye ile geçmişte yaşanan ‘Hatay sorunu’ nedeniyle kendi topraklarında Arap nüfusu istemiyor. Bu nedenle bölgede yaşayan Araplar Rum Ortodoks olarak kayıtlıydı. Böylece okullarımızdan yararlanma hakkına kavuştular. İstanbul’daki okullarımıza geldiklerinde hiçbiri Yunanca bilmiyordu. Gelenleri kabul edip etmemeye itiraz etme hakkımız yoktu. Daha doğrusu o yıllarda kimse bu duruma ‘hayır’ demeye cesaret edemiyordu. Duruma iyimser bir açıdan bakarsak en azından okullarımızın boş olmadığını söyleyebiliriz.
‘KİMLİĞE DÖNÜŞ BAŞLADI’
Antakya’dan Hıristiyan Arapların okullarınıza kabul edilmesi ilk kırılma noktası oldu. İçinde bulunduğumuz dönemde okullarınızın profili tamamen değişti. Rum ve Ortodoks olmayan ebeveynler dava açarak çocuklarını sizin okullarınıza gönderebilirler. Batılı ülkeler, özellikle İtalyanlar Aileler de okullarınızı seçiyor. Mesela annesi Türk, babası İtalyan… Elbette karma evliliklerden dolayı okullarınıza gelen öğrenciler de var. Bu konu hakkında neler söylemek istersiniz?
Haklısınız, çocuklarını okullarımıza gönderebilmek için dava açanlar olduğu doğrudur. Birçoğunu şahsen tanıyorum. Kapadokya’dan gelenler de var. Hatırlarsanız birkaç yıl önce e-devlet üzerinden şecere kayıtları açılıyordu. O kayıtlarda üç dört kuşak önce ‘atalarının’ Rum olduğunu görenler dava açtı. Böylece kimliğe dönüş başladı. Davayı kazanıp belge getirenlere ‘Çocuklarınızı okullarımıza yazdıramazsınız’ deme yasal hakkımız yoktu. Mahkeme kararı getirenleri okullarımıza almakla yükümlüyüz.
Türkiye ile Yunanistan arasında zaman zaman gerilimler yükselse de halklar arasında ciddi bir yakınlaşma söz konusu. Bu durum Rumların ve Ermenilerin yaşadığı mahallelere ve mutfaklara olan ilgiyi bile artırdı. Adeta bir nostalji çılgınlığı var. Bu konu hakkında neler söylemek istersiniz? Bugün İstanbul’da ‘nostalji’ yapacak kaç bin Rum kaldı?
Resmi kayıtlar nüfusumuzun 2 bin kişi olduğunu gösteriyor ama sayımızın daha az olduğunu düşünüyorum. Evet nostalji olduğu doğrudur. Açıkçası İstanbul’daki geleceğimiz konusunda pek iyimser değilim. Gençler Yunanistan’a göç ediyor.
Az da olsa okullarımızda anne-babası Rum olan öğrencilerimiz var. Ancak evlerinde Yunanca konuşulmuyor. Mesela bizim nesil okula başladığında Türkçe bilmiyordu. Artık Yunanca bilmeden okula geliyorlar.
Son yıllarda Rum ve Ermeni toplumları arasında mevcut okulların kapatılması veya birleştirilmesi konusunda sık sık anlaşmazlıklar yaşanıyor. Bu konu hakkında bize neler anlatmak istersiniz? Tarihi okulların kapatılıp mevcut öğrencilerin tek çatı altında toplanması ne kadar gerçek? Ne kazanır, ne kaybeder?
Yunan Vakıflarını tek çatı altında toplayan RUMVADER’in lideriydim. Görevde bulunduğum yıllarda sıklıkla eğitim veren üç okulumuzu tek çatı altında birleştirme konusu gündeme geldi. Bir eğitimci olarak bu fikre karşı çıktım ve çıkmaya da devam ediyorum. Çünkü okullar birleşirse sorunlar daha da büyüyecek. En önemlisi aileler çocuklarını başka okullara gönderecek.
62 okulumuzun dışında 3 okulumuz kaldı dedim. Toplamda 250 öğrencimiz var. Mesela bu yıl Zapyon’daki anaokulumuz açılamadı. Çünkü Türk asıllı öğretmenimiz yoktu. Yunanistan’dan bir öğretmenin gelmesini bekledik ama kasım ayında geldi. Bu nedenle geleceği dikkate alarak karar vermemiz gerekiyor. Bir de şu var: Zapyon gibi Taksim’in simge yapılarından biri olan tarih okulu binasında eğitime son verdiniz. Peki bu yapıyı hangi amaçla kullanacaksınız?
Peki Beşiktaş Balıkçılar Çarşısı’ndaki tarihi okul binasını neden ünlü bir kahve zincirine kiraladınız?
Okulun öğrencisi kalmamıştı ve kapatıldı. Bina oldukça yıpranmıştı ve elden geçirilmesi gerekiyordu, bu yüzden kiralandı. Elbette çok üzücü bir durum ama başka çaresi yok. Masrafların bir şekilde karşılanması gerekiyor.
TEORİ OKULUNUN Akıbeti BİLİNMİYOR
Yıllardır çözülemeyen bir diğer konu da Heybeliada Ruhban Okulu. AK Parti hükümetinin ‘açılış politikaları’ döneminde gündemin en sıcak konularından biriydi. Öyle ki okulun açılması an meselesiydi ancak sonuç alınamadı. Bu bağlamda neler söylemek istersiniz?
Okulumuz 1972 yılında kapandı. Yeni mezunum, liseden sınıf arkadaşım. Zamanla Ruhban Okulu’nun bir üniversiteye bağlanması istendi. Verdiği diploma uluslararası alanda kabul edilmesine rağmen Türkiye onu tanımadı.
Ortodoksluk konusunda teolojik eğitim veren dünyanın en değerli eğitim kurumundan bahsediyoruz. Okulumuz faaliyet gösterirken dünyanın her yerinden öğrenciler eğitim görüyordu. Hatta Habeşistan Kralı’nın oğlu bile eğitim almaya gelmişti. Böyle bir okulun varlığı Türkiye için bir avantajdı ama bu fırsat değerlendirilemedi.
Okulumuz yüksek öğretim kurumu olarak kabul edilmedi. Mezunları yedek subay yapılmıyordu. Düşünün, devlet kolej gibi değerli bir kurumu kabul etmiyor ve Yükseköğretim Kanunu değiştiğinde bizden ya İlahiyat Fakültesi’ne ya da rastgele bir üniversiteye bağlanmamız isteniyor…
Süleyman Demirel’in bir sözü çok hoşuma gidiyor. “Devlet isterse olur” endişesi var, yani açılması istenmiyor.
TAKSİM’DE ÇÖP Yığınlarının Ortasında Bir Okul
Bütün bu konuların dışında size son olarak şu soruyu sormak istiyorum. Zapyon Okulunun Taksim’in simge yapılarından biri olduğunu söylediniz. Okulunuzun Sıraselviler Caddesi’ne bakan köşesi yıllardır kötü kokular ve çöp yığınlarıyla dikkat çekiyor. Bu konuda herhangi bir şikayetiniz oldu mu?
Aynen öyle, okulun köşesinde bir konteyner var, hemen yanında da çöp yığınları var. Elbette kaldırılması için girişimlerde bulunduk. Konteynerler kaldırılınca çöpleri doğrudan okulun önüne atmaya başladılar… Mevcut durum elbette oldukça üzücü.
